Па другі бок ценю [Уладзімір Мажылоўскі] (fb2) читать постранично

Уладзімір МАЖЫЛОЎСКІ

ПА ДРУГІ БОК ЦЕНЮ

Аповесць

1

Цёмная ноч шчыльнай покрыўкай ахінула наваколле. Абрысы дрэў і кустоўя паступова гублялі сваю форму і павольна, быццам не згаджаючыся, знікалі ў цемры, што асядала на зямлю. Лёгкі туман, які яшчэ нядаўна няўпэўнена курэў у забалочаных нізінках, падняўся вышэй і асцярожна папоўз па нешырокай лясной дарозе.

Навокал было ціха, пуста і дзіка, і ад гэтых цішыні і пустаты патыхала нейкай жудасцю. Нават неба занепакоілася, нібы не верыла спакою, што панаваў на зямлі, і апусцілася ніжэй да яе. А праз нейкі час, каб лепш агледзецца, запаліла ў сваёй вышыні тысячы зорак-ліхтарыкаў. У іхнім нежывым святле ажылі клубы туману. Заварушыліся, здавалася, пераўтварыліся ў агромністую галодную пачвару, якая нервова шукала здабычу сярод гэтага забалочанага лесу. Жудасць расплывалася паўсюль. Яна ўжо адчувалася не толькі ў вусцішнай цішыні лесу: ёю напаўнялася зямля, яна зыходзіла з кожнай роснай травінкі, з кожнага нерухомага лісточка, куста, дрэва.

Неўзабаве яна запанавала паўсюль і адчуваць яе жывой істоце было невыносна цяжка, таму дзіўна, што тут, па дарозе, на магутным чорным кані ехаў коннік.

Ён ехаў нетаропка і збоку магло падацца, што і вершнік, і яго конь пераадолелі немалы шлях, моцна стаміліся і зараз толькі і шукаюць прыдатнае месца для адпачынку.

Але коннік і не думаў спыняцца, ён ехаў далей, нават не ехаў, а, здавалася, плыў разам са сваім канём над вузкай дарогай. Ні тупат капытоў, ні ляскат зброі, ні конскае фырканне не парушалі цішыню і гэтым яшчэ больш узмацнялі пачуццё асуджанасці і страху.

Коннік спыніўся, пачуўшы чалавечыя галасы: непадалёк ад яго на беразе невялікага ляснога возера гарэла пяць вогнішчаў, ля якіх мітусіліся людзі. Адтуль да яго слыху даляталі словы нейкай вясёлай песні. Там, ля вогнішчаў, віравала жыццё, там можна было адпачыць, падсілкавацца, выпіць кубак гарэлкі, але конніка гэта зусім не цікавіла. Наадварот, ён незадаволена, па-воўчы ўзвыў, потым павольна выцягнуў з похваў вялікі двухручны меч, прашаптаў нешта свайму каню ў вуха і ўпэўнена накіраваў яго проста на вогнішчы.

І хутка нечалавечыя крыкі жаху і болю разарвалі начную цішыню, а калі яны сціхлі, коннік зноў паказаўся на лясной дарозе. Г арэзлівы маладзік выскачыў з-за хмаркі, асвяціў наваколле сваім трапяткім святлом, зазірнуў воіну ў твар і адразу ж зніякавеў, чамусьці разгубіўся, а праз імгненне і наогул палахліва схаваўся за сваёй хмаркай. А ваяр, спакойны і абыякавы, гэтак жа як і з’явіўся, бязгучна знік у густым тумане.

Зноў цяжкая цішыня апусцілася на наваколле і толькі рэзкае патрэскванне галавешак, што дагаралі ў вогнішчах, парушалі гэты нежывы спакой.

Раптам з туману, нібы з-пад зямлі, паказалася чалавечая постаць. Згорбленая, з доўгім валоссем, у лахманах яна нагадвала вурдалака, якому надакучыла неймаверна колькі ляжаць у магіле і ён падняўся з яе, каб паглядзець на Божы свет сваімі пустымі вачніцамі.

Постаць павольна перамяшчалася ад вогнішча да вогнішча, пераварочвала трупы забітых, мацала іх раны кастлявай рукой, спалохана войкала. Ля аднаго з трупаў яна затрымалася даўжэй. Некалькі разоў правяла па ім халоднай далонню, зазірнула пад павекі, прыклала вуха да яго грудзей.

— Жывы? — побач спыніўся адзін з воінаў, якія прыбеглі на шум і крыкі да возера. — Што тут адбылося, ведзьма?

Старая жанчына ўзнялася на ногі, абтрэсла ад пяску, друзу і травы рукі і, не гледзячы ні на кога, ціха, нібы заклінанне, прагаварыла:

— Калі пшанічнае зерне, упаўшы ў зямлю, не памрэ, то застанецца адно, калі ж памрэ — то прынясе багаты плён іншым.

— Ты што шэпчаш, старая карга? — раз’юшаны воін моцна страсянуў жанчыну за плячо. — Хто пасек нашых сяброў? Кажы!

Ля яго і старой пачалі збірацца людзі.

— Ды адчапіся ты ад яе, Даніла, — нехта прыйшоў на дапамогу жанчыне. — Не бачыш хіба, што яна не ў сваім розуме?

— Гэта ж мясцовая вядзьмарка, баба Кандраціха, — пачуўся з натоўпу другі голас. — Яна няшкодная. Тут яна кветкі і карэньчыкі розныя збірае, каб дзяцей сялянскіх лячыць.

— А я і не абвінавачваю яе ў смерці нашых сяброў, — апраўдваўся першы воін. — Так засячы чалавека можа толькі ратнік, спрактыкаваны ў забойстве.

— Гэты будзе жыць, — старая кіўнула на ляжачага, ля якога стаяла, — але жыццё ў яго будзе не зямное, а нябеснае.

— Што ты шэпчаш, вядзьмарка? — зноў узвіўся Даніла і нервова засмяяўся. Затым паказваючы на акрываўленае цела, сказаў, звяртаючыся да астатніх: — Яна кажа, што Якуб будзе жыць, што яна яго вылечыць.

Некалькі воінаў нахіліліся над целам Якуба, перавярнулі яго з боку на бок. Адзін прыклаў далонь да яго грудзей. «Не, ён ужо мёртвы, — сказаў расчаравана. — Яму зараз бацюшка патрэбны, а не лекар».

— Ён будзе жыць, —