Экспрэс, альбо Няспраўджанасьць адзіноты [Барыс Пятровіч] (fb2) читать постранично, страница - 15

8в.

Сьмерць хацела ажаніць Стаха на сабе. Але да таго – даць адпакутаваць неспазнаньнем жанчыны. Каб стаць першай.

З маленства ён адчуваў, што лёс рыхтуе яго да адзіноты. І як мог су­праціўляўся таму. Сьмерць не ўлічыла гэта. Яна і падумаць не магла, што ў ягоным кволым цельцы пасяліўся такі моцны дух. Трэба было не даваць яму шанец, не пакідаць яго жыць, а забраць сабе яшчэ тады, калі трое сутак ён ляжаў у коме з пераламанымі нагамі і скабамі пасьля таго, як Сёмка-Гец сьпіхнуў яго ўніз з дзевяціметровай вышыні той самай вышкі. Але яму споўнілася ўсяго дзесяць, і ёй закарцела трохі падрасьціць яго...

А потым яна са сьмехам заўважыла, як хапаецца ён за сваё жыцьцё, не ўсьведамляючы, што ягонае зямное існаваньне можна назваць хіба суцэльнай пакутай, а шчасьце ўяўным і прыдуманым. І яна вырашыла правучыць яго, пазьдзеквацца хоць тым, што патрымаць як даўжэй у гэтым балючым цельцы. Яна думала – Стах паразумнее, убачыць, што апроч болю і пакутаў нічога ня мае. І сам папросіцца да яе: закіне вяроўку за крук над люстрай і павісьне, будзе боўтаць нагамі ў паветры і ўмольваць яе забраць яго. Аднак ішоў час, а ён усё чапляўся і чапляўся за жыцьцё, сталеў, старэў, і да яе не сьпяшаў. Больш за тое, адвучыўся на мастака, потым ажаніўся на звычайнай зямной жанчыне і... ягонае семя дало ўзыходы...

І тады яна зразумела, што падманулася, пралічылася, што ён перахітрыў яе, і ноччу, у сьне, прыйшла да яго, але не бабуляй з касою, як малююць кепскія мастакі, а гожаю жанчынаю, якую тыя ж мастакі мо­гуць назваць Музаю.

І тады Стах усьвядоміў, што жыве ня так, ня дзеля той мэты, з якою прыйшоў на Зямлю, што пралічыўся. Ён цярпеў пакуты, ён супраціўляўся сьмерці, а яна – перахітрыла яго, падкінуўшы спакусу ў выгля­дзе каханьня, у вобразе зямных жанчынаў... Ён супраціўляўся адзіноце, але ці варта было рабіць гэта толькі дзеля аднаго: працягу жыцьця, працягу радаводу? Бо...

Бо... платай за гэта можа стаць ягоная творчая нікчэмнасьць і незапатрабаванасьць. Бо ён раптам сярод ночы ўсьвядоміў, што жыве дарэмна, што Геніем яму ня быць... Бо геній – гэта пустацьвет. Геній – гэта найпрыгожая кветка, якая ярка цьвіце, аднак не дае пладоў. Ге­ній – засохлая галіна на дрэве радаводу. Геній не дае працягу: ён – вянец.

Інакш ён ня геній.

“А Талстой!” – хапануўся Стах за саламіну. “А хто сказаў, што Талстой – геній...”, – супакоіла яго сьмерць-муза.

“У мяне ж дачка, у мяне ж няма сына, няма працягу...” – у адчаі крыкнуў ён. “Тым горш для цябе...” – адказала сьмерць і зьнікла.

Стах прачнуўся. Побач спала жонка – усё ягонае багацьце, увесь ягоны набытак... А яшчэ ў яго ёсьць праца – любімая праца, ёсьць карціны. Карціны... Каму патрэбная ягоная мазьня...

У яго быў шанец, а ён змарнаваў яго. Ён хацеў быць як усе, і стаў такім: растварыўся між іншых.

Але ж – ён баяўся адзіноты і перамог яе. Ён дабіўся свайго: зьмяніў лёс. А хіба гэтага мала, хіба кожнаму гэта дадзена?

“Умеюць людзі прыдумваць сабе апраўданьні”, – сьмерць глядзела на Стаха – маленькага і роспачнага, агаломшанага пасярод ложку і ночы, і ёй было шкада яго. Толькі цяпер яна зразумела, што прагадала, пакінуўшы яго, але парадавалася, што не памылілася ў ім. Толькі цяпер яна ўсьвядоміла, якое значэньне ён надаваў свайму начному маляваньню, і ўсьміхнулася: яна дабілася свайго – ён так і застаўся адзінокім. Нічыім тут, чужым усім. І гэтай жанчыне побач, і той дзяўчынцы ў суседнім па­коі, і тым людзям, што за сьценамі дому, у майстэрнях, на выставах, у часопісах... Ён яшчэ зразумее гэта. Жахнецца... І аддасца ёй…

Аддасца...

Верасень, 2002.