Анёл [Генрик Сенкевич] (fb2) читать постранично, страница - 2


 [Настройки текста]  [Cбросить фильтры]

заўважыла:

— Я ўжо даўно гаварыла, што яна на ладан дыхае. Надоечы прыйшла яна да мяне ў нядзелю, я і кажу ёй: «Гэх, Калікстава, Калікстава, аддалі б вы лепш Марыську ў маёнтак». А яна адказвае: «Адна яна ў мяне на сьвеце, нікому я яе не аддам». А сама ў сьлёзы, відаць зьвялася ўся. Потым пайшла ў канцылярыю, да войта, паперы выправіць. Чатыры злотых і шэсьць грошай каштавала ёй тая папера. «Для дачушкі, кажа, ня шкода». І-і, касаткі! У яе ў тую пару вочы ўжо былі высалаплены, а пасьля сьмерці дык зусім выкаціліся. Хацелі іх закрыць, ды колькі не спрабавалі, нічога не атрымалася. Людзі казалі, што яна, маўляў, і памёрлая ўсё на дачку сваю глядзела.

— Вып'ем з гора яшчэ па чарцы!

Катарынка ўсё іграла плясавую. Жанчыны зьлёгку ап'янелі. Кулікова ўсё паўтарала жаласным голасам: «Бедная ты, бедная», а Капусьцінская ўзгадала свайго мужа-нябожчыка:

— Як паміраў ён, то ўжо так уздыхаў, так уздыхаў, так уздыхаў… — паўтарала яна і, расьцягваючы словы, мімаволі стала паўтараць іх нарасьпеў, у такт катарынцы, а потым і зусім перайшла на матыў аберэку і, падпёршы галаву рукою, засьпявала:

Ён уздыхаў, уздыхаў, уздыхаў,
Ой, уздыхаў, як паміраў!
Але раптам моцна заплакала, кінула шэсьць грошай катарыншчыку і выпіла яшчэ гарэлкі. Кулікова таксама расчулілася, але яна выліла свае пачуцьці на Марысю:

— Не забудзь, сіротка, што сказаў табе пан ксёндз, калі мамку тваю ў зямлю зарывалі: азёл захоўвае цябе… — Тут яна раптам замоўкла і, зьдзіўленым поглядам паглядзеўшы вакол, зь незвычайнай энергіяй дадала:

— Гавару азёл — значыць, азёл!

Ніхто ёй не пярэчыў. Марыся, бездапаможна лыпаючы сваімі беднымі бязглуздымі вочкамі, утаропілася на Кулікову, а тая працягвала:

— Ты сіротка, да цябе нячыстая сіла не прыстане, Сіротаў азёл захоўвае. Ён добры. На, вось табе дзесяць грошай. Ідзі хоць пехам у Ляшчынец, усё роўна не заблудзішся: ён цябе давядзе.

Капусьцінская засьпявала:

Пад шатамі крылаў захоўвае вечна,
Яго абароне аддайся ты бясьпечна.
— Цішэй! — крыкнула Кулікова і ізноў зьвярнулася да Марысі: — Кажы, бязглуздая, хто захоўвае цябе?

— Азёл, — тоненькім голасам адказала дзяўчынка.

— Сірацінка ты, ягадка мая, кветачка! Азёл з крылкамі цябе

захоўвае, — зусім разчуліўшыся, прамармытала Кулікова і зь п'яным, але шчырым імпэтам прыціснула дзяўчынку да сваіх грудзей.

Дзяўчынка заплакала. У гэты момант у яе някемлівай галоўцы і неспакусьлівым сэрцы, напэўна, абудзілася нейкая смутная здагадка. Карчмар моцна спаў за стойкай, сальныя сьвечкі аплылі грыбамі; катарыншчык перастаў граць: яго забаўляла сцэна, якая адбывалася ў яго на вачах.

У карчме наступіла цішыня, але вось за дзьвярамі зачаўкалі па брудзе капыты і хтосьці крыкнуў:

— Тпру!

Увайшоў Войцэк Маргула з запаленым ліхтаром. Паставіўшы яго на падлогу, ён стаў махаць рукамі, каб разагрэцца, а потым крыкнуў карчмару:

— Дай-ка шкляначку!

— Маргула, мядзьведзь цябе задзяры, — усклікнула Кулікова, — адвязі дзяўчынку ў Ляшчынец!

— Як не адвезьці, калі загадана, — адказаў ён і, прыглядаючыся да бабаў, заўважыў: — Ну і набраліся вы, як…

— Ды прападзі ты пропадам… — гыркнула Кулікова. — Кажу, беражы дзяўчынку — значыць, беражы. Сірата яна. Ведаеш ты, неслух, хто захоўвае яе?

Але Войцэк не захацеў адказваць: гэты прадмет, відаць, мала яго займаў, і ён зьвярнуўся да іншага, гэта значыць да кілішка з гарэлкай.

— Каб вам… — пачаў было ён, але не дагаварыў, таму што ў гэты момант перакуліў гарэлку ў рот, зморшчыўся, плюнуў і, ставячы кілішак, незадаволена сказаў: — Ды гэта ж вада, а не гарэлка. Налі-ка зь іншай бутэлькі!

Карчмар наліў зь іншай. Войцэк выпіў і зморшчыўся яшчэ мацней:

— А арака ў цябе ня знойдзецца?

Маргуле, відавочна, пагражала тая ж небясьпека, што і бабам. Варта, аднак, прыняць да ўвагі, што ў гэта самы час дзерышкураўскі памешчык складаў для аднога часапіса вялізны і вычарпальны трактат пад назвай: «Права землеўладальніка на вінны водкуп — аснова грамадскага ладу». Такім чынам, Войцэк, сам таго ня ведаючы, садзейнічаў умацаваньню грамадскіх звычаяў, тым больш што гэтая ўстанова, хоць і знаходзілася ў гарадку, належыла памешчыку.

Уносячы свой уклад гэтак разоў пяць запар, Войцэк, праўда, забыў пра ліхтар, у якім згасла сьвечка, але затое не забыў пра Марысю. Узяўшы паўсонную дзяўчынку за руку, ён сказаў:

— Хадзем, заморак!

Бабы заснулі ў сваім куце, і ніхто не разьвітаўся з Марысяй. Што ж, справа жыцьцёвае: маці яе засталася ляжаць на могілках у Дзерышкураве, а яна ехала ў Ляшчынец.

Яны выйшлі, уселіся; Маргула крыкнуў: «Но-о!» — і коні крануліся.

Спачатку сані з цяжкасьцю цягнуліся па вулічным брудзе, але хутка коні вынеслі іх на шырокія белыя палі. Сані лёгка засьлізгалі па сьнезе, які ледзь чутна скрыпеў пад палозьзямі. Толькі зрэдку фыркаў конь ды дзесьці далёка-далёка брахала сабака.

Так яны ехалі ды