Zamenhof [Ernest Drezen] (fb2) читать постранично, страница - 4

Al Ludoviko Zamenhof infano kaj junulo tiu scio kaj tiu konvinko mankis kaj lia volo ne mankinta kondukis lin al falsaj teorioj artefaritaj, idealistaj.

Tolstoj  kaj Zamenhof

La ideoj de Zamenhof pri starigo de paco anstataŭ ekzistantaj interlukto kaj batalo “inter homoj, gentoj kaj soci-klasoj” — havis certan parencecon kun ideoj similaj, esprimitaj de la granda rusa verkisto L. N. Tolstoj .

E. Privat  skribis: “Post brila novelista kariero la riĉa grafo konvertiĝis al simila idealo pri kia Zamenhof jam vivis de post infaneco”. *   Tolstoj  same kiel Zamenhof komprenis la malbonojn de la nuntempa soci-ordo. Tolstoj  same kiel Zamenhof ne sukcesis kompreni la leĝojn, kiuj direktas progreson de homa gento kaj socio. Serĉinte elirejon el la nuntempa malbono ili ambaŭ dronis en teorioj idealistaj.

*   E. Privat , “Vivo de Zamenhof”, London , 1920, p. 88.

Ambaŭ ismoj — tolstoj anismo kaj homaranismo estis protestoj kontraŭ la formoj de moderna kulturo, kontraŭ la sistemoj politika kaj ekonomia de la moderna socio.

Sed al Zamenhof mankis tiuj kuraĝo kaj konsekvenco, kiujn posedis Tolstoj .

Tolstoj  faris energian alvokon por reveno al la natura vivo, por detruo de la nuntempa kulturo, por plena natura ĉesigo de la homaro-ekzisto.

Tolstoj  venis ĝis la finaj logikaj konkludoj. Li skribis: “la homoj ne havas rajton profiti ne nur la fervojojn, vaporon, elektron, telefonon, fotografion, la senfadenan telegrafon, sed eĉ la simplan preparadon de la fero kaj de la ŝtalo, ĉar ĉiuj ĉi perfektigoj kaj inventoj estas uzataj nur por starigo de la pasioj, por ĝuoj, diboĉado kaj ekstermado de homoj”. *   Tolstoj  esprimis esence reakcian ideologion de la socioklasoj terkulturistaj, kiujn la rapida evoluo de nuntempaj produktad-rimedoj ĵetas en seneliran, ĉiam pli progresantan mizeron kaj malesperon.

*  El la verko “Kredu vin mem”. en Esp.: L. N. Tolstoj  “Pri la perforto, milito kaj revolucio”. Sofio 1928 p. 12.

Zamenhof restis ĉe mezaj pozicioj. Al finaj konkludoj logikaj li ne venis kaj ne povis veni. Plena akcepto de tolstoj anismo ja farus tute ne necesa, tute senutila tutan bataladon de Zamenhof por la lingvo komuna. La mezaj pozicioj de Zamenhof restis tiuj de la urba etburĝaro, ne vidanta revenon al mastrummetodoj de antaŭindustria epoko, sed samtempe suferanta pro premo kaj ekspluatado de la moderna koncentriĝanta kaj ŝtatiĝanta financ-kapitalo.

Tiuj mezaj pozicioj povis produkti nur senforman atendon kaj esperon “ke iam ĉio ŝanĝiĝos kaj boniĝos”.

Tamen en la senformaj idealistaj sopiroj de Zamenhof estis io komuna al tolstoj anismo. Tion atestis la letero de Tolstoj  mem, datita 27 IV 1894. Li skribis:

“Mi vidis multfoje, kiel homoj rilatis malamike nur dank’ al materiala malhelpo je reciproka komprenado. La lernado de esperanto kaj ĝia disvastigo estas sendube kristana afero, kio estas la ĉefa kaj sola celo de la homa vivo”.

La eldonejo de Tolstoj aj verkoj “ Posrednik ” konsekvence al tiuj paroloj ekinteresiĝis pri esperanto kaj decidis organizi pli vastan propagandon por esperanto.

Sed por la cara registaro estis malagrabla eĉ la negativa kritiko de la nuntempo, kiun donis Tolstoj .

Ĝi rimarkis la interligon okazontan inter tolstoj anismo kaj esperantismo. Sufiĉis publikigi artikolon de Tolstoj  “Kredo kaj Prudento” en No 2 de “La Esperantisto”, 1895 j, por ke tiu gazeto estu en Ruslando por ĉiam malpermesita.

Tiamaniere la unua provo pli intime interligi la ambaŭ movadojn donis gravan baton al juna senforta ankoraŭ esperanto.

Eble tio estis plua kaŭzo, kial tiu interligo ne fariĝis pli intima kaj pli forta.

Idealismaj kontraŭdiroj de Zamenhof

Homo sincera, Zamenhof ofte fiksadis diversajn mankojn de la nuna socia ordo. Sed donante negativan kritikon por tiuj mankoj li ne kapablis fari konkretajn pozitivajn proponojn por ilia forigo.

Li volis, li celis doni socian valoron al siaj pensoj kaj paroloj. Dum la II Internacia Kongreso Esperantista, ( Genéve  1906 j.) li diris:

“Senkolora oficiala parolo estus granda peko de mia flanko. Mi venas al vi el lando, kie nun multaj milionoj da homoj malfacile batalas pro libereco, pro la plej elementa homa libereco, pro la rajtoj de homo”.

Sed la limigitaj konceptoj de esperantismo permesis al li paroli nur pri unu el la sekvoj kaj tute ne pri la kaŭzo:

“Krom la batalado pure politika, kiun ni esperantistoj ne povas tuŝi, mi vidas en tiu lando bataladon inter la gentoj”. Zamenhof bone parolis pri:

“Aro da abomenindaj krimuloj, kiuj per diversaj plej ruzaj kaj plej malnoblaj rimedoj, per amase dissemataj mensogoj kaj kalumnioj arte kreas teruran malamon inter unuj gentoj kaj aliaj”.

Sed li ne trovis vortojn necesajn por klarigi la motivojn, kial tiuj mensogoj kaj kalumnioj estas dissemataj. Li atestas, ke:

“Ni ne kredas, ke neŭtrala fundamento faros el la homoj anĝelojn”... . kaj tamen li finas per esprimo de espero, ke tiu fundamento “forigos almenaŭ la grandan amason de tiuj bestaĵoj kaj krimoj”.

Tamen eĉ tiu espero, malakceptanta nur la malbonon de la nuntempo, estis malagrabla kaj neakceptebla por tiuj, kiuj venis al esperanto kun aliaj malpli idealistaj ideoj kaj konceptoj. Ili solidariĝis en sia rilato al ideoj kun la cara registaro, persekutanta pro samaj konceptoj la tolstoj anismon.

Tiuj personoj kaj inter ili la ĉefa — markizo de Beaufront  — jezuito kaj obskurantulo, siatempe insistis pri tio, ke per helpo de la “Deklaracio pri Esperantismo”, akceptita de la Bulonja Kongreso en la j. 1905, estu malpermesataj ĉiuj “esperoj kaj revoj, kiujn tiu aŭ alia esperantisto ligas kun la esperantismo”.

Zamenhof volanta esti sincera — ne povis akcepti tiujn postulojn. Li deklaris al la II Kongreso Esperantista: “Se nin, la unuajn batalantojn por esperanto, oni devigos, ke ni evitu en nia agado ĉion idean, ni indigne disŝiros kaj bruligos ĉion, kion ni skribis por esperanto. Ni ekkrios: kun tia esperanto, kiu devas servi ekskluzive nur al celoj de komerco kaj praktika utiligo, ni volas havi nenion komunan”.

La samon li ripetis ĉe la fino de sia parolado dum la III Universala Kongreso de Esperanto ( Cambridge  1907 j.).

“Vivu Esperanto, sed antaŭ ĉio vivu la celo kaj la interna ideo de la esperantistaro, vivu la frateco de la popoloj, vivu ĉio, kio rompas la murojn inter la gentoj”.

Ĝis la fino de sia vivo mem Zamenhof suferis grandan batalon inter siaj revoj — idealoj kaj la reala vivo.

Li komprenis nesufiĉecon de siaj proponoj, sed li ne sciis kiamaniere ilin vastigi kaj fortigi.

Jam dum la mondmilito en “Alvoko dediĉita al la eventuale okazonta ‘Kongreso por neŭtrala homa religio’” li projektis “starigon de neŭtrale-homa etika regularo” * .

*   E. Privat  “Vivo de Zamenhof”, London , 1920 j. p. 179.

Eble en tiu regularo li estus pli vaste kaj pli klare disvolvinta siajn soci-politikajn idealojn.

Tamen la morto veninta kaj longe daŭrinta Eŭropa milito malhelpis al realigo de tiu finplano de Zamenhof.

Personeco de Zamenhof

Zamenhof unuigis en sia menso du ideojn: 1) de racia lingvo internacia kaj 2) de certa politike-filozofia principaro por solvi la problemon de genta interbatalo.

Li brile sukcesis ĉe sia ideo unua. Li malsukcesis en la dua. Sed lia sindono kaj lia preteco oferi por siaj ideoj ĉion al li karan kaj sian personecon mem restas ekster iu ajn dubo.