Томек на Аляске [Альфред Шклярский] (pdf) читать постранично, страница - 74

do użytku 26
września 1878 r. w święto Rosz Haszana, czyli żydowski Nowy
Rok. Wysadzona na rozkaz generała SS Jürgena Stroopa 16
maja 1943 r.; był to ostatni akt likwidacji pozostałości
warszawskiego getta. Po II wojnie światowej na miejscu
świątyni stanął wieżowiec – prace rozpoczęte w latach 60.
XX w., z długimi przerwami trwały do 1991 roku. Legenda
miejska głosi, że to przez klątwę rabinów, która została zdjęta
dopiero po przemianach ustrojowych w Polsce w 1990 roku.
Obecnie budynek nazywany jest Błękitnym Wieżowcem.
[124] Izaak Cylkow (1841–1908) – pierwszy rabin Wielkiej Synagogi
w Warszawie. Tłumacz Biblii z języka hebrajskiego na polski.
W trakcie przemówienia inaugurującego działalność największej
żydowskiej świątyni (26.09.1878 r.) wygłosił, wbrew zakazowi,
po polsku kazanie o wzajemnym szacunku i tolerancji między
religiami. Moment ten uznawany jest za przełomowy dla
żydowskiej społeczności stolicy.
[125] Sustina – rzeka o długości 504 km przepływająca przez Alaskę.
Wypływa z gór Alaska i uchodzi do Zatoki Cooka.
[126] Karibu, renifer tundrowy (Rangifer tarandus caribou) – duży
ssak z rodziny jeleniowatych. Zamieszkuje Amerykę Północną,

Europę oraz Azję. Wyróżnia się kilkanaście jego podgatunków,
w tym kilka już wymarłych (np. R. tarandus dawsoni – renifer
wyspowy).
[127] Rosomak (Gulo gulo) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny
łasicowatych. Jest to najsłabiej poznany gatunek dużego
drapieżnika lądowego.
[128] Niedźwiedź polarny (Ursus maritimus) – duży drapieżny ssak
zamieszkujący Arktykę (zwany też niedźwiedziem białym lub
morskim). W drodze ewolucji gatunek ten przystosował się do
życia zarówno na lądzie, w wodzie, jak i na lodzie. Zamieszkuje
obszar Arktyki, północne krańce Stanów Zjednoczonych (w tym
Alaskę). Odnotowywano przypadki występowania niedźwiedzia
polarnego także w okolicach Zatoki Jamesa w Kanadzie.
[129] Piotr Kuźmicz Krienicyn (1728–1770) – rosyjski podróżnik
i oficer marynarki wojennej carskiej Rosji. Eksplorator
i odkrywca dla Rosji części Alaski i Wysp Aleuckich.
[130] Grigorij Iwanowicz Szelichow (1747–1795) – rosyjski geograf,
żeglarz i handlarz futrami. Założyciel Zjednoczonej
Amerykańskiej Kompanii, z której powstała Kompania
Rosyjsko-Amerykańska.
[131] Aleksander Andriejewicz Baranow (1746–1819) – rosyjski
kupiec i kolonizator Alaski.
[132] Nikołaj Piotrowicz Riezanow (1764–1807) – rosyjski
arystokrata, zwolennik kolonizacji Kalifornii i Alaski. Twórca
rzeczywistej
potęgi
Rosyjsko-Amerykańskiej
Kompanii
Handlowej.
[133] Miasto od czasów przejęcia Alaski przez USA nazywa się Sitka
i do 1906 roku było stolicą Alaski.
[134] Qimuqsunq w języku yupik – używanym przez Inuitów
alaskańskich –oznacza zaspę śnieżną.
[135] Inuitów nie należy mylić z Innu, grupą plemion indiańskich
z
prowincji
Quebec
i
Labrador.

[136] Wizja Jurija Iwanowicza Czernego nie była pozbawiona
podstaw. Alaska dopiero w roku 1912, czyli w czasie wyprawy
Tomka, stała się zorganizowanym terytorium z zalążkiem
administracji (Terytorium Alaski), zaś pełnoprawnym stanem
została dopiero w roku 1959.
[137] Wojny burskie (1880–1881 oraz 1899–1902) – prowadzone na
południu Afryki przeciwko imperium brytyjskiemu przez Burów
będących potomkami kolonizatorów z różnych części Europy.
Zakończyły się ugodą i powstaniem nowego państwa z szeroką
autonomią miejscowej, białej ludności. W konsekwencji ugoda
podporządkowywała jednak republiki burskie zwierzchności
Brytyjczyków.
[138] Praszczaj (ros. Прощай) – żegnaj.
[139] Sołdaty – (z ros. Солдаты) – żołnierze.
[140] Czarna Sotnia (ros. Чёрная Cотня) – nacjonalistyczny
i ksenofobiczny ruch polityczny, który powstał w carskiej Rosji
po rewolucji w roku 1905.
[141] Wojna rosyjsko-japońska (1904–1905) – konflikt zbrojny
o panowanie na Dalekim Wschodzie; wojska carskie poniosły
dotkliwą klęskę w starciu z niedoświadczoną i dość nieliczną
armią Japonii.
[142] Ochrana (ros. Отделение по охранению порядка и
общественной безопасности) – oddział ochrony porządku
i bezpieczeństwa publicznego; carska tajna policja polityczna,
powołana formalnie w 1866 r. w Petersburgu przez cara
Aleksandra II, zlikwidowana po rewolucji październikowej
w 1917 roku.
[143] Thomas Woodrow Wilson (1856–1924) – 28. prezydent
Stanów Zjednoczonych w dwóch kadencjach: 1913–1917 oraz
1917–1921. Wydatnie przyczynił się do uznania niepodległości
Polski po I wojnie światowej. Przeciwnik rewolucji bolszewickiej

w Rosji oraz zwolennik militarnej interwencji w trakcie wojny
domowej w Rosji (1917–1923).
[144] Anchorage – największe miasto Alaski, założone w 1914 r.;
w XXI w. liczy blisko 300 tys. mieszkańców, stanowiących 40%
całej ludności stanu.
[145] Anchorage (ang.) – zakotwiczenie, zamocowanie, miejsce
zacumowania.
[146] Nowicki natrafił na Sobór Zmartwychwstania Pańskiego
wzniesiony na wyspie Kodiak w 1794 r. przez prawosławnych
mnichów z monasteru na wyspie Wałaam niedaleko
Petersburga. W świątyni są przechowywane relikwie świętego
Hermana z Alaski, zaś samo miejsce jest głównym celem
pielgrzymek amerykańskich wyznawców prawosławia.
[147] Aleuci – ogólna nazwa rdzennych mieszkańców Wysp
Aleuckich, Alaski oraz Wysp Komandorskich, posługujących się
językiem z rodziny języków eskimo-aleuckich. Aleuci są blisko
spokrewnieni z Inuitami, choć wyraźnie się od nich odróżniają
choćby w kwestiach wiary – w wyniku kolonizacji rosyjskiej
główną wyznawaną religią jest u nich prawosławie z elementami
lokalnych, przedchrześcijańskich wierzeń.
[148] W rzeczywistości wulkan Novarupta, znajdujący się 160 km na
północny zachód od Kodiak, wybuchł 6 czerwca 1912 r.,
a erupcja trwała dwa kolejne dni. Był to największy wybuch tego
wulkanu
w
XX
wieku.

Warszawskie Wydawnictwo Literackie
MUZA SA
ul. Sienna 73
00-833 Warszawa
tel. +4822 6211775
e-mail: info@muza.com.pl
Księgarnia internetowa: www.muza.com.pl
Wersja elektroniczna: MAGRAF s.c., Bydgoszcz

Śmiertelna ucieczka
U wrót Alaski
W Juneau
Na północ!
Dawson
Na Jukonie
Tajemnica skrywana w lodzie
Chata pełna trupów
Dolina totemów
W pułapce płomieni
Wśród Inuitów
Ostateczna rozgrywka
Na Wyspach Aleuckich
W nieznane