У снягах драмае вясна [Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч] (fb2) читать постранично

Уладзімір Караткевіч У снягах драмае вясна

Зявязку гэтай маленькай і даволі сумнай гісторыі трэба шукаць у тых снягах, што даўно сплылі весняй вадою ў раку, а потым, з ракою, у сіняе мора. Выпадалі і потым снягі, - і яны сплывалі вадой. Былі пасля гэтага сінія марозныя ночы, шмат разоў пускаліся ў скокі аўсянікі над летняй ракой - але ў сэрцы тых, хто перажыў гэта, жыве яшчэ ўспамін.

Карацей кажучы, пачалося гэта ў канцы лютага тысяча дзевяцьсот пяцьдзесят другога года ў вялікім горадзе, дзе былі помнікі і прыгожыя будынкі, зялёныя бульвары і ціхія хаткі на ўскраінах, дзе быў нават універсітэт, а значыцца, існавала гарластая і хударлявая, дасціпная і яхідная парода людзей, якіх завуць студэнтамі.

I

Быў канец лютага, але небывала ранняя прыйшла ў той год вясна: гарадскі асфальт быў сухі і цёплы, той-сёй хадзіў ужо ў адным пінжаку і на тратуарах дзеці гулялі ў "класы".

За горадам яшчэ ляжалі снягі і былі праталіны, што пахнулі зямлёю, але тут здавалася, што зіма сканала, што вось-вось заквітнеюць чаромха і бэз, што ўсе глядзяць на цябе закаханымі вачымі.

Уладзіславу Берасневічу, чалавеку легкадумнаму і, па маладосці год, трошкі самаўпэўненаму, таксама здавалася, што свет і жыццё існуюць толькі для яго. Было яму дваццаць два гады, вучыўся ён на чацвёртым курсе універсітэта, ніколі яшчэ не кахаў па-сапраўднаму, быў моцны, глытаў кнігі, жыў амаль толькі на адну стыпендыю і лічыў, што пераважная большасць дзяўчат глядзіць на яго з прыхільнасцю.

Таму ён крочыў вуліцай як гаспадар, мімаволі ўсміхаўся і паскараў крок, як толькі бачыў наперадзе маладога прадстаўніка прыгожай паловы роду чалавечага.

І, пытаюся я ў вас, хто не рабіў бы таго ж самага на яго месцы?

Што яшчэ магчыма было сказаць пра яго? Нічога. Звычайны хлопец, звычайны нос, звычайныя вусны. Хіба што толькі вочы былі надзвычайныя, сінія-сінія, з доўгімі вейкамі, вельмі вялікія і задуменныя (абакраў нейкую дзяўчыну). Ды яшчэ ў постаці, зграбнай і стройнай, было шмат той маладой, прыгожай сілы, што здаецца некаторым лепшай за грацыю. А валасы здаваліся самому Берасневічу не падыходзячымі для хлопца: вельмі ўжо мяккія, вельмі залацістыя.

Аднак і з гэтым можна было мірыцца, абы было за плячыма кароткае і яснае жыццё, бацька, стары камуніст-пенсіянер, маці, клапатлівая і падобная на квактуху жанчына, універсітэт, вясна і, галоўнае, усё жыццё ў будучым: праца на вакацыі, невядомыя, але вялікія ўчынкі пасля універсітэта, тая адзіная, якую ён абавязкова стрэне ў жыцці.

Сёння, калі ён выходзіў з інтэрната, яго сябра, Паўлюк, сказаў:

 - Ранняя вясна. Значыцца, абавязкова будуць марцавы санеты.

 - Ты пра што гэта? - не зразумеў Берасневіч.

 - Калі пасля такой ранняй вясны зноў ідуць снягі, гэта ў нас, у Страшыне, завецца "марцавымі санетамі".

Берасневіч не зразумеў гатага сумна-сімвалічнага папярэджання (яму здавалася, што раз вясна і шчасце, дык гэта назаўсёды) і сказаў толькі:

- Прыгожая назва.

- Тым больш прыгожая, - сказаў Паўлюк, - што яе далі сакавіцкім снягам тыя, што ніколі не чулі такога слова, як "санет".

- Не, братка, - усміхнуўся Берасневіч, - няхай нават снягі, усё адно - вясна, усё адно нічога сумнага ў жыцці не будзе і ўсё будзе вельмі-вельмі добра. За што мне дрэннае? Эх, дай я цябе пацалую.

- Ну-у, мазунчык, - сказаў Паўлюк, але ўсё ж абняў яго.

… Куды ж ісці? Можна ў кіно, дык няма грошай. Вечар заняты разам з сябрам, Жэнькам Ядлінскім. А можа, проста пасядзець недзе з гадзіну і пасля папрамаваць да Жэнькі на кватэру? Там можна будзе і паабедаць.

І невядома як занеслі Берасневіча ногі на цвінтар старой царквы, што амаль над самай ракою.

Тут быў зацішак і можна было сесці на камень ля старога, дрэнна атынкаванага мура і глядзець на Зарэчча, дзе яшчэ ляжалі снягі і лёд на межытоках узняўся і пасінеў.

Стрэлкамі лезла паміж камянёў зялёная трава, вільготны, пругкі вецер часам штурхаў у твар, сука лізала ля вартоўні тоўстага, як качулка, шчанюка.

І чамусьці Берасневічу стала сумна і нейкая вясенняя знямога ахапіла сэрца, і захацелася ці то пайсці кудысьці далёка, ці то яшчэ што. І быццам чакала чагосьці сэрца, і быццам жадала кудысьці. Больш бы гора, больш бы радасці, толькі б не гэты непакой, не гэтая знямога. Што было ў жыцці, ці бачыў ён тое, вялікае, пра што марыць чалавек? Аднойчы толькі падмануў сам сябе, пераканаў у тым, што кахае. Можа, не дано? Не, нешта павінна адбыцца, хутчэй за ўсё нядобрае, бурлівае, неспакойнае.

Нельга! Нельга так! Хутчэй да людзей! Да Жэнькі!

Ледзь толькі выйшаў ён старой брамаю на вуліцу, як горад ахінуў яго звонам трамваяў, спевамі рэпрадуктараў. Імкнуўся вузкім міжгор'ем вуліцы шалёны натоўп. Але на людзях толькі яшчэ больш узмацнела ў сэрцы адчуванне, што нешта павінна было адбыцца.

Хутчэй за ўсё сэрца проста гатова было прыняць тое насенне, што рана ці позна кіне ў яго вясна, але ўсё адно наступнае было падобна на цуд.