Матчын дар [Алесь Гарун] (fb2) читать постранично, страница - 3


 [Настройки текста]  [Cбросить фильтры]

         Што у людцоў за гуканка?
         Слухай, над кім гэты сьмех?
         Грэх табе, братачка, грэх!..

9. У чатырохлецьце «Нашае Нівы»


Ты, мой брат, каго зваць Беларусам,
Роднай мовы сваёй не цурайся;
Як ня зрокся яе пад прымусам,
Так і вольны цяпер не зракайся.
         Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце,
         Гэта скарб нам адзін захаваўся,
         У сялянскай аграбленай хаце
         Толькі ён незабраны астаўся.
Ў старыну Беларус, не падданы,
Гаспадарыў, быў сам над сабою
I далёка у сьвеце быў знаны
За літоўскай і ляшскай зямлёю.
         Але час прамінуў, і нядоля
         На народ, як бы камень, звалілась,
         Беларуская слава і воля
         Адышла, адцьвіла, закацілась.
Не зьмяняючы шэрай апраткі,
Працаваў ты, як вол, гаратліва,
А у хаце тваёй недастаткі,
А на ніве тваёй неўрадліва.
         А чаму? Ты ня здольны, ці хворы,
         Ці благі гаспадар, ці п'яніца?
         Мусіць, не! Бо і іншым у пору
         У цябе гаспадарыць наўчыцца.
Сьветлы розум твой, брат, але дзетак
Ад цябе, як і ўсё, адбіралі
I на бацькаўскі родны палетак
Працаваць-памагаць не пушчалі.
         Хто хацеў, той і сьмеў рабаваці,
         Без прыпросу зьязджаліся госьці —
         Абдзіраць, аб'ядаць, апіваці
         І крышыць гаспадарскія косьці.
Можа б, ты і памёр і загінуў,
Каб ня вешчая мова Баяна.
Хто ж быў добры, яе хоць пакінуў?
Як жа так, што яшчэ не забрана?
         Бо што бачылі госьцікі-герцы —
         І зямлю, і лясы, і кілімы, —
         Ўсё забралі. А мову у сэрцы,
         Ў сваім сэрцы хавалі-нясьлі мы.
Дык шануй, Беларус, сваю мову —
Гэта скарб нам на вечныя годы;
За пашану радзімаму слову
Ушануюць нас брацьця-народы!

10. Юдам


Да вас, паны, што голасна крычыце
Аб прыязьні сваёй да «беднага народу»,
Што раіце па-лісьсяму: «Маўчыце,
Нядоўга вам дамо багацтва, волю, згоду», —
Да вас мой гэты верш і словы ўсе благія,
Бо слова вы адны, а справамі — другія.
        «Багацтва вам»… Няма вам нашай веры!
        Бо ў той жа год ліхі, як ў полі не ўрадзіла,
        Галоднаму на прокарм хлеба меры
        Аднэй ня далі вы. I злаялі няміла…
Калі для нас жадаеце багацтва,
Нашто зь бяздольнага зьдзіраеце апратку?
Нашто ж тагды вы плодзіце жабрацтва,
Дамы пустошачы бязь ліку, без астатку?
        «Мы волю вам»… Пракляцьце вам і зь ёю!
        Чаму ад волі вашай мы стагнаць павінны?
        Яна ланцуг над нашаю зямлёю;
        Астрог на наш народ, спакойны і бязьвінны.
Ня вюля гэта! Што нам ні цьвярдзіце,
Мы вольнымі былі за даўнімі часамі.
Ідзіце ж проч! I з воляю ідзіце!
Да волі знанае хутчэй мы прыйдзем самі.
        «Мы згоду вам»… Пакіньце ашуканства!
        Вы — бойкі братняе чарнейшыя прарокі,
        Бяз звады вам, нашэптаў, падтыканства
        Нямілы Божы сьвет, ня ясны, не шырокі.
Ня просім вас! Ня трэба вашай згоды!
Свае вялікае дзядоўскае багацьце
Хаваем мы; ад Бога ўсе народы
I бацькі аднаго ўсе дзеці — людзі, брацьця.
        Адкуль вы к нам? Чыйго племя і роду?
        Зь якіх краёў прыйшлі бяз праўды і бяз сэрца?
        І што вам з нас, ад нашага народу?
        Чаму так жычыце яму хутчэй памерці?
Га! Знаем вас, атручаньня найміты:
Вы — служкі чорныя Ясьнейшага Мамона,
Вы — мора бруд ля берагу намыты;
Бяз дум і без мазгоў, вы — золата бяз звона.
         Зь якіх краёў прыйшлі бяз праўды бяз сэрца?
         Чаргою воўчаю зьяўляецесь усюды,
         Дзе клічуць вас для крыўды, для націску
         На праўду вечную… Вы… імя вам Іуды!
Ідзіце ж проч! Бясплодна ваша трата
На ласкі лісьсія. Пакіньце слова «брат»!
Вы цяжкі сон. Каты… Вы горай ката!
Кругом праклятыя, вам бацька, брат — дукат!

11. Песьня-звон


Гэй ты, маці, родна мова,
Гэй ты, звон вялікі, слова,
               Звон магучы,
               Звон бліскучы,
               З срэбра літы,
               З злота зьбіты,
               Загрымі ты,