«Приласкать и уничтожить!» [Алесь Петрашкевіч] (fb2) читать постранично, страница - 32

з прадстаўніком бальшавіцкага ўрада Ракоўскім і самім Леніным аб супрацоўніцтве.

Луцкевіч. У гэтым яшчэ была нейкая перспектыва… Але пры сустрэчы з Леніным я пераканаўся, што прыярытэтам для бальшавікоў з’яўляецца не дэмакратычны парламентарызм і агульнанацыянальныя праблемы, а выключна класавая барацьба, планетарная.

Гісторык. Дзіва, што пры гэтым вы пагаджаліся на федэратыўны саюз БНР з бальшавіцкай Расіяй.

Луцкевіч. Пагаджаліся толькі пры ўмове незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі, што аніяк не адпавядала класава-імперскім інтарэсам бальшавікоў. Хоць на тое, каб беларускія дзеячы, акрамя членаў урада БНР, засталіся ў Менску пасля зыходу германцаў, Ленін згоду даў.

Гісторык. I беларускія дзеячы ўлезлі ў гэту бальшавіцкую пастку?..

Луцкевіч. Асабіста я стаяў на тым пункце гледжання, што НАЦЫЯ — гэта нешта вечнае, што павінна існаваць і выяўляць сваю жыццёвасць заўсёды і пры ўсякіх абставінах і пры любых ахвярах у барацьбе з духоўным, нацыянальным і сацыяльным рабствам. Улезшы ў пастку, мы займелі нашых прыхільнікаў-адраджэнцаў у кіраўніцтве Інбелкульта, Акадэміі навук, Наркамаце асветы, выдавецтвах, творчых суполках і нават у асобе наркома сельскай гаспадаркі. Беларусізацыя Айчыны і вяртанне нацыі да сваёй роднай мовы была вартая нашых ахвяр. Без іх сённяшняя Беларусь не мела б ні народнага фронту, ні самой дзяржаўнасці, ні абуджанай нацыі, якую ўжо не ўбаюкаць ніякім сірэнам ад шавіністаў і калабарантаў. У становішчы, смяротна небяспечным для нацыі, мы мала зважалі на сталінскую дырэктыву нас «приласкать и уничтожить», а наадварот, напоўніцу пакарысталіся амністыяй для адраджэнцаў-бэнээраўцаў. Ды і хто мог уявіць, што бальшавіцкая падступнасць стане чумой XX веку, а савецкая імперыя ператворыцца у імперыю зла і стане ўпоравень з імперыяй нацыянал-фашысцкай, з іх незлічонымі ахвярамі. А сярод іх і мы, адраджэнцы з мінулага стагоддзя.

Прывід Луцкевіча знікае.

Сцэна асвятляецца.

Гісторык (да залы). Спадарове суайчыннікі, ушануем мінутай смутку памяць барацьбітоў за волю народа і незалежнасць Першай Беларускай Народнай Рэспублікі. Іх былі многія тысячы. Перад намі ж прайшлі некалькі выканаўцаў іх роляў у тэатральным відовішчы.

Пад гэтыя словы паволі апусціцца заслона ў выглядзе бел-чырвона-белага сцяга. Перад ім да Гісторыка з супрацьлеглай кулісы будуць падыходзіць выканаўцы роляў у турэмнай паласатай вопратцы і выстройвацца на фоне сцяга. Гісторык назаве кожнага паіменна.

З’яўляецца Шантыр.

Шантыр Фабіян Гіляравіч — беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, пісьменнік, публіцыст. У 1920 годзе Асобым аддзелам 16-й Чырвонай Арміі прыгавораны да вышэйшай меры пакарання. Расстраляны ў Навазыбкаве.

З’яўляецца Фальскі.

Фальскі Усевалад Сцяпанавіч — беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч. У 1921 годзе прыгавораны ЧК Беларусі да зняволення ў Смаленскай катаржнай турме. Далейшы лёс невядомы.

З’яўляецца Бадунова.

Бадунова Палута Аляксандраўна — дзеячка беларускага нацыянальнага руху, настаўніца. У 1938 годзе прыгаворана да вышэйшай меры пакарання. Расстраляна ў Мінску.

З’яўляецца Краўцоў.

Макар Краўцоў (Касцевіч Макар Мацьвеевіч) — дзеяч беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, паэт. У 1939 арыштаваны НКУС. Матэрыялы пра абставіны смерці не выяўлены.

З’яўляецца Езавітаў.

Езавітаў Канстанцін Барысавіч — дзеяч беларускага нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння, гісторык, публіцыст, перакладчык, педагог. У 1945 годзе ўсмерчаны ў Мінскай турме.

З’яўляецца Серада.

Серада Іван Мікалаевіч — дзеяч беларускага нацыянальнага руху. Пасля вызвалення ў 1943 годзе з «Краслага» лёс невядомы.

З’яўляецца Гарун.

Алесь Гарун (Прушынскі Аляксандр Уладзіміравіч) — паэт, дзеяч беларускага нацыянальнага руху. Пасля дзесяці гадоў царскай катаргі ў Сібіры падчас эвакуацыі з Мінска памёр ад сухотаў у 1920 годзе. Пахаваны ў Варшаве.

З’яўляецца Смоліч.

Смоліч Аркадзь Антонавіч — дзеяч беларускага нацыянальнага адраджэння, вучоны ў галіне эканомікі, геаграфіі і картаграфіі. Прафесар. У 1938 годзе прыгавораны да вышэйшай меры пакарання.

З’яўляецца Рак-Міхайлоўскі.

Рак-Міхайлоўскі Сымон Аляксандравіч — беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст, педагог. Асобай тройкай НКУС БССР у 1938 годзе прыгавораны да вышэйшай меры пакарання. Расстраляны ў Мінску.

З’яўляецца Лёсік.

Лёсік Язэп Юр’евіч — акадэмік Акадэміі навук Беларусі, беларускі грамадскі дзеяч, пісьменнік, мовазнавец, педагог. У 1940 годзе ўсмерчаны ў Саратаўскай турме № 2.

З’яўляецца Скірмунт.

Скірмунт Раман-Мар’ян Аляксандравіч — беларускі палітычны і грамадскі дзеяч. Пасля ўз’яднання Заходняй Беларусі з БССР у 1939 годзе расстраляны без суда і следства ў лесе каля вёскі Парэчча, цяпер Іванаўскага