За волю [Кастусь Акула] (fb2) читать постранично, страница - 3


 [Настройки текста]  [Cбросить фильтры]

— Але-ж і прыгожая вы, міс Мак.

Нізкі голас, на твары лёгкая ўсьмешка. І ўва ўсім гэтым, у голасе і ўсьмешцы нейкая казёншчына, штучнасьць. Сказанае здалося пустым і бясколерным, быццам нехта дэкляраваў устаноўленую вышэйшай уладай цану. Рыгор Капшун напіхаў сваю люльку багатай араматам галяндзкай табакай ды аглядаў дзяўчыну скваплівым зрокам цыгана, што ацэньваў чужога каня. Вера Мак адчувалася ніякавата пад пільным зрокам гаспадара гэтага пакою. Яшчэ ня ведала якія тайніцы гнязьдзіліся пад тэй лысінай.

— Але ваша прыгажосьць ня ёсьць прычынай нашай сустрэчы. Магу спытацца, як вам спадабаўся наш Радфорд?

— Ведаеце, таварыш Капшун…

— Лепш пакінем збоку гэтае «таварыш». Жывём у буржуазным грамадзтве і асьцярожнасьць нас абавязвае. Проста называйце мяне Грыша.

— Ці не занадта фамілярна? Я мяркую…

— Няважна. Рабіце як кажу, — тонам поўнае фінальнасьці сказаў Капшун.

Размаўлялі парасейску. Капшунова мова плыла вольна, без намаганьняў, а ў Веры Мак пракідвалася ваганьне.

— Окэй, Грыша.

— Вось так лепш. Дык пра што мы гэта?

Капшун прыкурваў табаку ў люльцы даўгой запалкай, ізь нейкім задаваленьнем, як быццам гэтая дзейнасьць была найважнейшай для яго на сьвеце і таму поўнасьцю паглынала ягоную ўвагу.

— Ага, пра тваю красату, — гаварыў далей, пусьціўшы клуб пахучага табачнага дыму. — Не магу ня выказаць надзеі, што гэта твая прыгажосьць, калі ўжыць буржуазны тэрмін, ня будзе замінаць у тваёй рабоце, а наадварот…

— Якой гэта рабоце? — перапыніла яго Вера Мак.

— Пра гэта даведаешся ў адпаведны час. Цяпер-жа я толькі хацеў з табой пазнаёміцца, міс Мак. Казалі мне, што там у Балтаве ты займалася карыснай для нашага дзела работай.

— Старалася, як умела.

— За тую адданасьць цябе належна ацанілі, нават паездкай у Савецкі Саюз узнагародзілі. Прашу мяне зразумець, міс Мак: я ня пустазвон і не трапло. Аддаю належнае тым, што на гэта зарабілі. А цяпер прашу сказаць: ці маеш сваякоў у Канадзе?

— Не, ня маю. Ад часу, як замардавалі бацьку…

— Ведаю, ведаю. Вялікае няшчасьце, — перарваў дзяўчыну Грыша. — Але ведаеш нашу рускую прыказку: дзе дровы сякуць, там трэскі лятуць. Спадарыня Мак, ты павінна быць гордая за свайго бацьку. Ён назаўсёды станецца гэроем у анналах змаганьня рабочых-рэвалюцыянераў за лепшую будучыню.

Капшун памаўчаў, сачыў клубы табачнага дыму.

— Значыцца, ня маеш сваякоў. Можаш усіх нас, наш цесны кружок, лічыць сваякамі. На выпадак патрэбы, кліч каго з нас. Ці ты ведаеш беларускую мову, міс Мак?

Дзяўчына задумалася.

— Можа тое, што ад маткі й бацькі. А ў нас у клубе вучылі расейскую.

— Я маю на ўвазе вось што: ці маеш даволі асноваў і дастатковы запас словаў, каб вясьці інтэлігэнтную гутарку пабеларуску?

— Мяркую, што не.

— Гэты недахоп мы абавязкова зьліквідуем. Ты павінна валодаць гэтай мовай так, каб чулася як удома між людзей, якія пабеларуску гавораць.

— Магу спытацца якая ў тым патрэба?

— Як я раней сказаў, гэта ўсё будзе выясьнена табе пазьней. Цяпер я павінен ведаць вось што: ці ты згодзішся навучыцца гэтай мовы? Якая была ў цябе пасьпяховасьць у школе, міс Мак?

— Найлепшыя ацэнкі.

— Добра. Ці маеш яшчэ ахвоту да навукі?

— Ахвоту? Мяркую, што так. Калі патрэбна, дык навучуся, чаму не. А ці вялікая розьніца між расейскай і беларускай мовай?

— Даволі значная. Вядома, што ёсьць дзьве вэрсіі, так сказаць, беларускай мовы. Першая, гэта тая, што ўжываецца ў школах і адміністрацыі ў Савецкай Беларусі. Ёсьць на гэнай мове даволі вялікая літаратура. Дык тая вэрсія бліжэй расейскае. Беларускія буржуазныя нацыяналісты ўзводзяць паклёп на тую мову й называюць яе маскоўскім жаргонам. Другая-ж вэрсія, каторай карыстаюцца бебурнацы, стаіць далей ад расейскай. Ты, бязумоўна, будзеш вучыцца першую.

Капшун устаў, падыйшоў да пісьмовага стала, узяў кнігу зь зялёнай вокладкай і даў яе Веры.

— Тут вось, пачытай крыху з пачатку.

Дзяўчына пачала паволі чытаць. Ейнае вымаўленьне патрабавала шмат паправак. Пазіраючы на двор праз вэнэцыянскія заслоны, Капшун уважна слухаў.

— Гэтага даволі, — спыніў ён дзяўчыну. — Бачу, што нейкі пачатак ёсьць. Пачнеш вучыцца адразу пасьля таго, як тут на месцы ўстроішся. Згода?

— Так, окэй. Ці магу цяпер штосьці вас спытаць?

— Калі ласка.

— Адносна працы. Я-ж мушу на сябе зарабіць.

— Гэта ўсё наладзім. Ці ты мяркуеш, што можаш працаваць у якой краме?

— Магу спрабаваць.

— Добра. Заўтра пойдзеш у Трыфты Тоні й там атрымаеш працу. Адна з нашых дзевак, зь якой сяньня пазнаёмішся, табе паможа. Яна там працуе.

— А хто такі той Трыфты Тоні?

— Гэта вялікая ўнівэрсальная крама, уласнасьць Жыда Зэлмана, нашага імігранта. Ён робіць аграмадны бізнэс.

— Добра. А колькі ён плаціць?

— Нешта каля трыццаці пяці на тыдзень для новых, здаецца. Будзеш старацца, заробіш болей.

Дзяўчына маўчала. У бюро капальні ў Балтаве зарабляла больш пяцідзесяці ў тыдзень.

— І гэта, здаецца ўсё,